เคล็ดลับจับใจผู้อื่นด้วยการฟัง
Boost Up Active Listening Skills
ทักษะสำคัญที่สุดอย่างหนึ่งในยุคนี้คือ การฟัง แต่น่าเสียดายที่เราไม่ค่อยมีหลักสูตรสอนเรื่องการฟังสักเท่าไร โดยเฉพาะครู อาจารย์ที่เกี่ยวข้องกับนิสิต นักศึกษา
เมื่อมีนิสิต นักศึกษา หรือเพื่อนมาขอคำปรึกษา ระบายความทุกข์ ปรับทุกข์ เราจะทำอย่างไรดี เราจะช่วยเหลือเขาได้อย่างไร
หน่วยส่งเสริมสุขภาวะนิสิต จุฬาฯ ได้จัดสัมมนาเรื่อง “เคล็ดลับจับใจนิสิต : Boost Up Active Listening Skills” ที่ชั้น 3 อาคารจามจุรี 9 ในวันจันทร์ที่ 20 มกราคม 2563 เวลา 13.00–16.00 น.
จึงไม่น่าแปลกใจว่า มีอาจารย์จุฬาฯ สนใจสมัครเป็นจำนวนมาก รวมทั้งผมด้วย ซึ่งมีอาจารย์เข้าฟังสัมมนาเกือบ 70 คน
ผมจึงสรุปเนื้อหาการบรรยายให้ฟังในบทความนี้ครับว่า ได้เรียนรู้อะไรบ้าง
รู้จักวิทยากร
วิทยากรที่มาบรรยายในวันนี้คือ อาจารย์สหรัฐ เจตมโนรมย์ หรือ อาจารย์ตี๋ ซึ่งเป็นนักจิตวิทยา กำลังศึกษาปริญญาเอกที่คณะจิตวิทยา จุฬาฯ และมีผลงานเขียนหนังสือชื่อ “ ห้าวันที่ฉันตื่น กับติช นัท ฮันห์”
อาจารย์ตี๋ยกคำพูดของอับราฮัม มาสโลว์ ว่า
“ถ้าคุณมีแต่ค้อน ทุกอย่างจะเหมือนเป็นตะปู”
หมายความว่า การอบรมในวันนี้ จะเพิ่มเครื่องมือใหม่ๆ ให้อาจารย์นำไปใช้ นอกเหนือจากค้อนที่อาจารย์มีอยู่แล้ว ทำให้ใช้งานได้หลากหลายมากขึ้น
ระดมสมองคิดคำแทนความรู้สึกต่างๆ
กิจกรรมในวันนี้มีผู้เรียนเกือบ 70 คน อาจารย์ตี๋จึงให้ผู้เรียนนั่งเป็นกลุ่มๆ ละ 5 คน ซึ่งกลุ่มของผมมีอาจารย์วิศว 3 คน , อาจารย์จากคณะศิลปกรรมและอาจารย์จากคณะสถาปัตย์
จากนั้น ก็เริ่มการ breaking the ice ด้วยการให้ทุกคนในกลุ่มแนะนำตัวด้วยการบอกชื่อจริง ชื่อเล่น และสิ่งที่ทำในช่วงเปิดเทอม
กิจกรรมถัดมาคือ อาจารย์ตี๋ขอให้แต่ละกลุ่มช่วยกันระดมสมองเขียนคำที่แสดงความรู้สึกในทางบวก แล้วแต่ละกลุ่มพูดคำที่เขียน
คำที่กลุ่มผมนำเสนอ เช่น ดีใจ ประทับใจ ปลาบปลื้ม passion ฟิน วาบหวาม
กิจกรรมนี้ฮามาก เพราะจะได้ยินคำแปลกๆ ภาษาวัยรุ่น เช่น บางกลุ่มเสนอคำว่า ผอม ที่แสดงถึงความรู้สึกทางบวก!!!
หลังจากที่ทุกกลุ่มพูดคำที่แสดงความรู้สึกในทางบวกแล้ว อาจารย์ตี๋ก็ขอให้แต่ละกลุ่มเขียนคำที่แสดงความรู้สึกในทางลบ เช่น เสียใจ เศร้าใจ หดหู่ สิ้นหวัง ห่อเหี่ยว
กิจกรรมนี้เรียกเสียงฮาอีกครั้งตอนที่แต่ละกลุ่มแชร์คำที่แทนความรู้สึกในทางลบ เช่น อ้วน , อีกแล้ว , นก
ถ้าใครบอกว่า อาจารย์จุฬาฯ ซีเรียส เคร่งเครียด จะรู้ว่าไม่จริงเลยครับ เพราะอาจารย์แต่ละคนคิดคำเด็ดสุดๆ
อาจารย์ตี๋ยังแนะนำคำวัยรุ่นที่ผมไม่เคยได้ยินมาก่อน เช่น ดีย์ เยี่ยว!!! OMG
ผู้อ่านบทความนี้ลองทำกิจกรรมนี้ด้วยตนเองก็ได้ครับ คือเขียนคำที่แสดงความรู้สึกทางบวกและทางลบให้ได้มากที่สุด เพื่อเก็บเป็นคลังคำที่เราใช้เข้าใจความรู้สึกของผู้อื่น
เคล็ดลับ 3 ข้อ
อาจารย์ตี๋แนะนำเคล็ดลับ 3 ข้อของการอบรมในวันนี้คือ
- Find Figure Feeling หมายความว่า เน้นที่การเข้าใจความรู้สึก ไม่ได้เน้นที่การเข้าใจข้อเท็จจริง เช่น เวลาเราฟังใครพูดนานๆ เราจะเหนื่อย เพราะมัวแต่ไปหาข้อมูล ข้อเท็จจริง แต่ถ้าเราตั้งใจฟังหรือหาความรู้สึกของเขา จะง่ายกว่า และไม่เหนื่อยเท่า
- ลด 3 A คือ
- ลด Ask why (อย่าถามว่าทำไม) เพราะเวลาถามคนอื่นว่า ทำไมทำแบบนี้ จะทำให้เกิดความไม่พอใจ แต่เราอาจถามใหม่ว่า what happen (เกิดอะไรขึ้น) แต่ก็ไม่ได้หมายความว่า จะไม่ให้ถามทำไมครับ เพราะในหลายกรณี อาจารย์ต้องถามว่าทำไม เช่น การสอบวิทยานิพนธ์ !
- ลด Advise คือ ขอให้ฟังเขาก่อน อย่าเพิ่งให้คำแนะนำ ถึงแม้ว่าจะคันปาก อยากพูดใจจะขาด เช่น เวลาเพื่อนมาระบายความรู้สึก ก็ฟังเฉยๆ ไม่ต้องให้คำแนะนำ เดี๋ยวเขาพูดเสร็จ เขาก็จะสบายใจเอง เพราะเขาไม่ได้อยากขอคำแนะนำเรา เขาแค่อยากให้มีคนฟังเขาระบาย
- ลด Assume คือ หยุดทึกทัก หยุดมโน หยุดคิดเอง เออเอง
3. พาไปเที่ยวยุโรปหรือ EU ซึ่ง EU ในที่นี้มาจาก Emphatic Understanding คือ การเข้าใจผู้อื่น
กิจกรรม Find Figure Feeling
หลังจากที่อาจารย์ตี๋แนะนำเคล็ดลับ 3 ข้อของกิจกรรมในวันนี้แล้ว อาจารย์ตี๋ก็ให้ชมมิวสิควิดีโอของนักร้องหลายคน เช่น เพลง ปราสาททราย ของสุรสีห์ อิทธิกุล , เพลง ผู้ชายห่วยๆ ของมาช่า , เพลงของพี่ตูน , เพลงของเบญจ์ ชลาทิศ แล้วระดมสมองช่วยกันหาคำที่แทนความรู้สึกของเพลง
ตัวอย่างเช่น หลายกลุ่มเสนอว่า เพลงปราสาททรายของสุรสีห์ แสดงความรู้สึกสิ้นหวัง ท้อแท้ หมดอาลัยตายอยาก
ถ้าเราเข้าใจความรู้สึกของคนอื่น ใช้คำที่แทนความรู้สึกได้ถูกต้อง ก็จะช่วยให้อีกฝ่ายเข้าใจความรู้สึกของเขาเองเช่นกัน
แต่ถ้าใช้คำไม่ตรงความรู้สึกของเขา ก็ไม่เป็นไร เพราะอีกฝ่ายจะบอกเองว่า เขาไม่ได้รู้สึกอย่างนี้
นี่เป็นกิจกรรมที่สนุกและมีประโยชน์ครับ ผู้อ่านลองเปิดมิวสิควิดีโอเพลงที่ชอบ และเขียนคำบรรยายความรู้สึกของเพลงนั้น
ช่วงถาม-ตอบ
ในช่วงท้ายของการอบรม มีคำถามจากอาจารย์ เช่น
เราจะมีเทคนิคอะไรในการเข้าหานิสิตที่มีปัญหาหรือให้นิสิตที่มีปัญหามาพบเรา
อาจารย์ตี๋ตอบว่า
นิสิตอาจไม่อยากมาหาเอง ซึ่งเป็นเรื่องที่ช่วยอะไรไม่ได้ แต่อาจารย์อาจสร้างความรู้สึกแบบไม่เป็นทางการ เพื่อให้นิสิตอยากเข้าพบ หรือมีเครือข่าย เช่น ให้นิสิตไปพบเพื่อนก่อนที่จะมาคุยกับอาจารย์
เราอาจถามนิสิตโดยตรงหรือขอให้เพื่อนไปช่วยถามให้ เพราะนิสิตอาจไม่อยากมาเจออาจารย์เอง ถึงแม้ว่าอาจารย์อยากคุยกับนิสิตก็ตาม
แต่อาจารย์ให้ข้อมูลนิสิตได้ เช่น บอกนิสิตว่า มาพบนักจิตวิทยาที่อาคารจามจุรี 9 ในกรณีที่เกิดปัญหา เพราะนิสิตอาจไม่ทราบข้อมูล
นอกจากนี้ อาจารย์อย่าไปกลัวว่า นิสิตที่มีปัญหาจะเป็นโรคซึมเศร้าทุกคน เพราะบางคนแค่ขี้เกียจ ไม่เอาเพื่อน ไม่มีสังคมเท่านั้น กลายเป็นว่า ทุกคนกลัวการเป็นโรคซึมเศร้าไปหมด
อาจารย์จึงควรตระหนักความรู้สึกเรื่องนี้ด้วย แต่ก็ไม่ถึงกับประมาท ถ้าไม่แน่ใจ ก็ให้นิสิตมาพบแพทย์ดีกว่า
ถ้านิสิตมีปัญหาเรื่องการเรียน เช่น เกรดตก ก็ให้เข้าใจความรู้สึกของนิสิตก่อน จากนั้นจึงค่อยช่วยคิดหาคำตอบหรือการแก้ไข
ถึงแม้ว่าอาจารย์อาจเคยมีประสบการณ์เรื่องนั้น อยากให้คำปรึกษา แต่ก็ขอให้อดใจไว้ก่อน ฟังนิสิตก่อน เพราะขณะนั้นเป็นเรื่องของนิสิต
แต่ถึงแม้ว่าอาจารย์ไม่เคยมีประสบการณ์ความทุกข์แบบนิสิต ก็ไม่เป็นไร เพราะอาจารย์สามารถเข้าใจความรู้สึกของคนอื่นได้ โดยไม่จำเป็นต้องมีประสบการณ์เรื่องนั้นโดยตรง
สิ่งสำคัญคือ ให้นิสิตเลือกและรับผิดชอบด้วยตนเอง อาจารย์อาจแนะนำได้ เช่น ควรเรียนหรือไม่เรียนอะไร แต่สุดท้ายแล้ว นิสิตต้องเลือกและรับผิดชอบด้วยตนเอง
ขอให้ระลึกว่า เรามีหน้าที่ฟัง ไม่ได้ตัดสินถูกหรือผิด ถึงแม้ว่า เขาเลือกไม่ตรงใจเรา ก็ต้องยอมรับการเลือกของเขา
เช่น เราบอกนิสิตว่า ถ้าเรียนสาขานี้ มีโอกาสโดนรีไทร์ แต่ถ้านิสิตไม่เชื่อเรา ก็เป็นเรื่องของเขา เพราะอย่างน้อยเขาเลือกด้วยตนเอง
กิจกรรมนี้ทำให้ผมได้เรียนรู้และเข้าใจเรื่องการฟังมากขึ้น ถึงแม้ว่าจะยากก็ตาม
อาจารย์ตี๋บอกว่า “ถ้าคิดว่ายาก แสดงว่ามาถูกทางแล้วครับ เพราะขนาดผมที่เป็นนักจิตวิทยา ยังต้องฝึกและเรียนรู้เรื่องนี้มาหลายปี”
ถึงแม้ว่า หัวข้อบรรยายในวันนี้จะเน้นกลุ่มผู้ฟังที่เป็นอาจารย์เวลาพบนิสิต แต่เทคนิคที่เรียนรู้ในวันนี้ นำไปใช้ในชีวิตประจำวันกับผู้อื่นได้ด้วยเช่นกันครับ
ดังนั้น การฟังเป็นทักษะที่ต้องฝึกบ่อย ๆ ครับ
เชิญสมัครเป็นสมาชิกจดหมายข่าว “ไฟฉาย” ของผมที่จะส่องไอเดียน่าสนใจทุกวันที่ 1 และวันที่ 15 ของทุกเดือน เช่น แอป คอร์สออนไลน์ หนังสือ วิดีโอ บทความ เพจ ไฮไลท์จากหนังสือ เป็นต้น
สมัครเพื่ออ่านทางอีเมลได้อย่างสะดวกสบายได้ที่
